Năm 2017, những mối nguy từ mạng vẫn tồn tại

Báo cáo tổng kết tình  hình an ninh mạng năm 2017 do BKAV thực hiện vừa được đơn vị này công bố chiều ngày 26-12-2017. Qua đó cho thấy tình hình an ninh mạng tại Việt Nam rất đáng lo ngại.

Thiệt hại do virus rất lớn

Thống kê cho biết  thiệt hại do virus máy tính gây ra trong năm 2017 với người dùng Việt Nam ước tính là 12.300 tỷ đồng, tương đương 540 triệu USD. Con số này tăng gần 20% so với năm 2016 và tăng hơn 41% so với năm 2015.

Không riêng gì Việt Nam, các nền kinh tế lớn trên thế giới như Mỹ, Trung Quốc, Nhật Bản và Đức cũng gánh chịu những tổn hại nặng nề bởi tội phạm mạng. Tổng thiệt hại mà các nước này phải chịu ước tính khoảng 200 tỷ USD mỗi năm.

Những điểm nổi bật về tình hình an ninh mạng năm 2017 là: gia tăng tấn công trên thiết bị IoT, các công nghệ sinh trắc học mới nhất liên tục bị qua mặt, tin tức giả mạo tràn lan, bùng nổ mã độc mã hóa dữ liệu tống tiền Ransomware và dấu hiệu “nở  rộ” mã độc đào tiền ảo.

WannaCry là phần mềm tống tiền nổi tiếng nhất năm 2017

Ransomware (phần mềm tống tiền, đòi tiền chuộc) không phải là mới, nhưng trong năm qua đã bùng phát dữ dội, trở thành mối đe dọa to lớn với người dùng Internet trên toàn cầu cũng như tại Việt Nam. Ransomware xâm nhập vào máy tính người dùng thông qua các dữ liệu đính kèm từ email, phần mềm tải từ Internet hay chỉ đơn giản là từ các website mà người dùng đã duyệt qua. Nó sẽ tiến hành mã hóa các dữ liệu trên thiết bị của khổ chủ khiến họ không thể sử dụng được nữa và sau đó sẽ hiện lên một thông báo đòi tiền. Điều ghê gớm là giải thuật mã hóa của nó vô cùng phức tạp, khiến cho việc giải mã để cứu dữ liệu hầu như bất khả thi, buộc khổ chủ phải chi tiền ra để đổi lấy chìa khóa giải mã.

Báo cáo của BKAV cho biết 17% người dùng tham gia chương trình đánh giá an ninh mạng 2017 của BKAV đã gặp phải sự cố dữ liệu bị mã hóa do mã độc tống tiền Ransomware gây ra. Thống kê từ hệ thống giám sát virus của Bkav cũng cho thấy, có tới 11,22% lượng email lưu chuyển trong năm 2017 là email phát tán mã độc Ransomware. Như vậy, cứ trung bình 100 email nhận được thì người sử dụng sẽ gặp 11 email chứa ransomware. Con số này tuy giảm so với năm 2016, nhưng vẫn là tỷ lệ cao.

Năm 2017 ghi nhận sự bùng nổ của các loại mã độc Ransomware như WannaCry, Petya, Bad Rabbit. Một cuộc tấn công mạng quy mô cực lớn bắt đầu từ Vương quốc Anh và Tây Ban Nha với hơn 250.000 máy tính bị lây nhiễm trên 99 quốc gia, đã diễn ra ngày 12-5-2017 bởi một loại ransomware tên là WannaCry. Tội phạm tin học đã phát yêu cầu đòi tiền chuộc bằng 28 ngôn ngữ và buộc nạn nhân trong vòng 3 ngày phải trả bằng đồng tiền ảo bitcoin với mức 300 USD cho một ổ cứng bị mã hóa. Tại Việt Nam, hơn 1.900 máy tính có chứa WannaCry và hơn 52% máy tính tồn tại lỗ hổng có thể bị tấn công bởi mã độc này. Sau đó là sự xuất hiện của mã độc tống tiền Petya làm tê liệt hàng loạt ngân hàng, sân bay, máy ATM và nhiều doanh nghiệp lớn tại châu Âu. Tương tự, mã độc tống tiền Bad Rabbit đã lan rộng trong hệ thống của ít nhất 200 tổ chức trên thế giới.

Vì mục đích chính của Ransomware là tống tiền, lợi ích mà các hacker có được từ các mã độc này chính là số tiền chuộc khổng lồ. Điều này càng thúc đẩy sự bùng nổ của Ransomware. Để phòng ngừa mã độc tấn công, người dùng nên sao lưu dữ liệu thường xuyên, cập nhật bản vá cho hệ điều hành, chỉ mở các mail có nguồn gốc rõ ràng. Ngoài ra, cần cài phần mềm diệt virus thường trực trên máy tính.

Tin giả tràn lan

Không chỉ tại Việt Nam, tin giả là vấn nạn của cả thế giới

Nếu các loại mã độc hàm chứa yếu tố kỹ thuật, cơ chế lây lan mang tính kỹ thuật và người phát tán ít nhiều có những hiểu biết về kỹ thuật thì có một loại tác nhân lây lan khác độc hại không kém gì virus mà lại không chứa yếu tố kỹ thuật, không cần người phát tán hiểu về kỹ thuật. Đó chính là các tin tức giả tạo. Các loại tin tức giả tạo này ngày càng nhiều, tạo ảnh hưởng càng lớn – đến mức các ông lớn như Facebook, Google phải vào cuộc, tạo ra các bộ lọc để phát hiện và ngăn chặn tin giả, để khỏi bị lên án là môi trường phát tán tin giả.

Tại Việt Nam, theo số liệu thống kê từ chương trình đánh giá an ninh mạng của BKAV, 63% người dùng thường xuyên đọc được tin tức giả mạo trên Facebook, trong đó 40% là nạn nhân hằng ngày. Không chỉ khiến người đọc hoang mang, tin tức giả mạo còn tiềm ẩn nguy cơ gây bất ổn xã hội khi kẻ xấu cố tình đưa tin sai sự thật liên quan đến tình hình kinh tế, chính trị của đất nước. Các chuyên gia cho rằng bản chất của việc tin tức giả mạo tràn lan cũng tương tự như sự lây lan của virus máy tính, đó là tấn công vào sức đề kháng của người dùng. Báo cáo của BKAV khuyến nghị: “Bạn cần xây dựng cho mình khả năng đề kháng trước các thông tin giả mạo, bằng cách biết đặt ra nghi vấn, tốt hơn nữa là chủ động kiểm chứng khi nhận được thông tin từ nguồn không tin tưởng. Nếu không trang bị được sức đề kháng tốt, gặp thông tin giả mạo người đọc dễ dàng tin tưởng, thậm chí còn chia sẻ mà không cần kiểm chứng. Hãy là người dùng mạng xã hội thông thái”.

Những vấn đề bảo mật khác

Báo cáo của BKAV cho rằng người dùng Việt khá hời hợt với việc bảo mật dữ liệu bằng mật khẩu. Trong năm 2017, một số vụ mất tiền trong tài khoản ngân hàng tại Việt Nam cũng xuất phát từ nguyên nhân này. Thói quen tùy tiện nhập thông tin tài khoản vào các website, đường link lạ hay sử dụng chung một mật khẩu cho nhiều tài khoản là những thói quen người dùng cần thay đổi để đảm bảo an toàn. Theo thống kê của BKAV, hiện nay còn tới 55% người dùng sử dụng chung một mật khẩu cho các tài khoản tại nhiều dịch vụ trực tuyến khác nhau.

BKAV cũng lưu ý về việc đảm bảo an toàn trong công nghệ xác thực. Chuyên gia BKAV cho rằng các công nghệ sinh trắc học được đưa ra trong xác thực thông tin người dùng năm 2017 chưa đủ hoàn thiện và tồn tại lỗ hổng. Cụ thể, công nghệ nhận diện mống mắt (Iris Scanner trên Galaxy S8 của Samsung) và công nghệ nhận diện khuôn mặt (Face ID trên iPhone X của Apple) không đảm bảo an toàn và có thể bị vượt qua dễ dàng. Vì thế, người dùng nên thận trọng khi sử dụng các công nghệ này.

Phạm Hoài Nhân

Lao động Đồng Nai - 29/12/2017