Thứ Hai, 8 tháng 7, 2019

Từ vụ việc Asanzo, nghĩ về sản phẩm thương hiệu Việt


Vụ việc Asanzo bị quy kết “hàng Tàu đội lốt hàng Việt” đang gây nên nhiều phản ứng trái chiều trong dư luận. Trong khi chờ đợi những kết luận chính thức từ các cơ quan hữu quan, bài viết này xin nêu một số ý kiến riêng về “hàng hóa sản xuất tại Việt Nam”.

Chưa có quy định thế nào là “Made in Vietnam”

Tại cuộc họp báo thường kỳ Bộ Công Thương chiều 4-7, nghi vấn Công ty cổ phần Điện tử Asanzo Việt Nam nhập khẩu linh kiện sản xuất tại Trung Quốc nhưng gắn nhãn xuất xứ Việt Nam để bán đã được nêu ra thảo luận. Phó cục trưởng Xuất nhập khẩu Trần Thanh Hải khẳng định rằng hiện nay Việt Nam chưa có quy định rõ ràng về xác định xuất xứ hàng hóa như thế nào thì được gọi là “Sản xuất tại Việt Nam”, “Hàng hóa của Việt Nam”.

Ông Hải cho biết: “Bộ Công Thương đã chủ động đề xuất với Chính phủ xây dựng văn bản quy định thế nào hàng hóa, sản phẩm của Việt Nam và hàng hóa, sản phẩm sản xuất tại Việt Nam”. Ông Hải cho biết thêm văn bản này dự kiến sẽ ban hành ở cấp thông tư. Bộ Công Thương đang đưa ra dự thảo lần đầu, khi có sẽ công bố trên website lấy ý kiến người dân.


Khái niệm về ODM, OEM và OBM

Trước khi nêu ý kiến về vấn đề “hàng hóa sản xuất tại Việt Nam”, ta hãy cùng tìm hiểu qua một số khái niệm.

Trong ngành công nghiệp,  nhất là công nghiệp điện tử, quá trình sản xuất một sản phẩm được chia thành 3 giai đoạn lớn, được thực hiện bởi các ODM, OEM và OBM:

ODM là viết tắt của từ Original Designed Manufacturer hay còn gọi là nhà thiết kế sản phẩm gốc. Công ty ODM là công ty hay công xưởng thực hiện các công việc thiết kế, tạo ra sản phẩm theo sự chỉ định của khách hàng. Trong trường hợp này, doanh nghiệp đã có ý tưởng sẽ chỉ đạo bộ phận ODM thuộc sở hữu của mình thiết kế ra sản phẩm mong muốn, hoặc thuê công ty ODM để giải quyết vấn đề này. Việc biến ý tưởng thành một sản phẩm thực tế là nhiệm vụ chính của các công ty ODM.

OEM là từ viết tắt từ Original Equipment Manufacturer hay còn gọi là nhà sản xuất thiết bị gốc. OEM thường được dùng để chỉ các công ty, công xưởng thực hiện các công việc sản xuất theo thiết kế, thông số kỹ thuật được đặt trước và bán sản phẩm cho công ty khác.

OBM được viết tắt từ Original Brand Manufacturer hay còn gọi là nhà sản xuất thương hiệu gốc. Nhiệm vụ chính của công ty này là phát triển thương hiệu và duy trì thương hiệu mang lại uy tín tiêu dùng với khách hàng. Công việc của OBM bao gồm: Marketing, bán hàng, thương hiệu, dịch vụ hậu mãi... Có thể hiểu loại hình công ty này như một thương nhân, chính họ là người quyết định chính sách giá cả của sản phẩm, cũng là người đặt tên cho sản phẩm theo thương hiệu của mình.

Made in Vietnam chưa phải là sản phẩm của Việt Nam

Bây giờ ta hãy xem xét một ví dụ: Các nhà máy của Samsung tại Việt Nam hiện nay gia công khoảng 1/3 số smartphone Samsung trên toàn thế giới. Trong 3 giai đoạn sản xuất nêu trên thì: giai đoạn nghiên cứu phát triển (công việc của các ODM) là do phía Samsung Hàn quốc thực hiện, giai đoạn phát triển thương hiệu và bán hàng (công việc của các OBM) cũng do Samsung Hàn quốc chủ động. Chỉ có giai đoạn gia công (công việc của các OEM) là được thực hiện tại Việt Nam. Cần chú ý rằng trong 3 giai đoạn trên thì 2 giai đoạn của các ODM và OBM là mang lại giá trị thặng dư nhiều, đầu tư trí tuệ nhiều để mang lại hiệu quả kinh doanh cao, còn giai đoạn của các OEM là mang lại giá trị thặng dư thấp nhất.

Một chiếc smartphone Samsung sản xuất tại nhà máy Samsung ở Việt Nam được in chữ Made in Vietnam. Điều này hoàn toàn đúng. Đây là hàng hóa có Xuất xứ từ Việt Nam. Cũng đúng luôn. Nhưng không ai cầm một chiếc smartphone Samsung lên mà nói rằng “Đây là hàng Việt Nam chất lượng cao” cả. Mọi người đều thừa nhận đây là hàng của Samsung, và Samsung là của Hàn quốc.

Tương tự như vậy, nhà máy Intel ở Khu Công nghệ cao TPHCM sản xuất ra các chip và các CPU Intel rất cần thiết cho máy tính. Các linh kiện này được xuất đi khắp thế giới và có mang dòng chữ Made in Vietnam, nhưng không ai nói rằng đây là hàng Việt Nam mà đều mặc nhiên hiểu rằng đây là sản phẩm của Intel, một công ty nổi tiếng của Mỹ. Trong trường hợp này nhà máy ở Việt Nam cũng chỉ thực hiện công đoạn OEM, công đoạn đem lại giá trị thặng dư thấp nhất.

Nhà máy Samsung tại Việt Nam. Mặc dù các sản phẩm Samsung được sản xuất tại đây, nhưng không ai nói đó là hàng Việt Nam cả.

Thương hiệu Việt Nam so với Sản xuất tại Việt Nam

Qua phân tích ở trên, ta thấy rằng một sản phẩm Việt Nam có ý nghĩa thực sự và đem lại hiệu quả cao nhất cho nền kinh tế Việt Nam lẫn uy tín cho nhà sản xuất Việt nếu nó mang Thương hiệu Việt Nam chứ không phải chỉ là Made in Vietnam.

Một sản phẩm mang thương hiệu Việt Nam thì nhà sản xuất phải tối thiểu làm chủ được giai đoạn OBM vì đây là giai đoạn phát triển thương hiệu, đưa sản phẩm đến người tiêu dùng. Giai đoạn quan trọng kế tiếp cần phải làm chủ là ODM để sản phẩm mang những đặc điểm, tính năng riêng của nhà sản xuất Việt. Hai giai đoạn này thực sự quan trọng vì chính ở đây mới mang lại hiệu quả lợi nhuận cao nhất.

Giai đoạn OEM ngoài việc là một công đoạn chính trong quá trình sản xuất, còn là công đoạn giải quyết nhiều công ăn việc làm cho người dân. Tuy nhiên, vì đây là giai đoạn mang lại giá trị thặng dư thấp nhất nên đa số các công ty lớn đều chọn giải pháp là đưa công đoạn này ra nước ngoài, như Samsung, Intel… lập nhà máy sản xuất tại Việt Nam là những ví dụ. Hiện nay, đối với Việt Nam thì việc làm OEM cho các công ty lớn vẫn là giải pháp hợp lý vì nó giúp giải quyết nhu cầu việc làm và phát triển kinh tế, tuy nhiên về lâu về dài thì cần phải có những giải pháp căn cơ hơn, đẩy mạnh việc làm chủ giai đoạn ODM và OBM.

Hiện nay, có một số nhà sản xuất Việt Nam đã làm chủ được giai đoạn OBM và đưa ra thị trường sản phẩm mang thương hiệu Việt như smartphone Bphone của BKAV, Vsmart của VinGroup…; ô tô THACO của Trường Hải, VinFast của VinGroup… Ở giai đoạn ODM thì do tính chất bí mật nội bộ ta khó có thể biết được mức độ làm chủ công nghệ của các công ty này như thế nào nhưng có thể tin rằng ở giai đoạn ODM này tất cả các doanh nghiệp trên đã góp phần không nhỏ cho việc sáng tạo ra sản phẩm.

Phạm Hoài Nhân
Lao động Đồng Nai - 08/07/2019

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét