Người ta lên YouTube để làm gì?

Có lẽ câu trả lời hiện lên ngay trong đầu mỗi người là người ta lên YouTube để xem phim giải trí. Nhưng không, một khảo sát gần đây của Trung tâm Nghiên cứu Pew đã cho thấy: 51% người lên Youtube là để… học!

Hiện nay đại  đa số người Mỹ - thuộc những nhóm nhân khẩu học khác nhau – đều là những người dùng YouTube,  trong đó những người Mỹ trẻ tuổi nổi bật lên là những người dùng đặc biệt bị cuốn hút bởi trang web này.

Mục đích lớn nhất của việc sử dụng YouTube là học tập, tìm hiểu

Một video dạy làm bánh kem trên YouTube

Một cuộc khảo sát của Trung tâm Nghiên cứu Pew dựa trên những người Mỹ trưởng thành mới đây cho thấy rằng những người dùng này đang sử dụng YouTube cho nhiều mục đích khác hơn là giải trí. Hơn một nửa (51%) số người dùng YouTube cho biết nền tảng này rất quan trọng để giúp họ tìm ra cách làm những việc mà họ chưa bao giờ làm trước đây. Nếu tính cả số người dùng YouTube lẫn người không dùng  thì 35% của tất cả người lớn ở Hoa Kỳ đã sử dụng YouTube để tìm hiểu xem “làm thế nào để làm một điều gì đó”.

Khoảng một phần năm người dùng YouTube (19%, nếu tính trên tổng số người trưởng thành thì là 13%) nói rằng điều rất quan trọng là YouTube giúp họ hiểu được điều gì đang diễn ra trên thế giới.

Mục đích dùng YouTube	Rất thường xuyên	Đôi khi	Ít khi	Không bao giờ
Để tìm hiểu cách làm những điều chưa từng làm trước đó	51%	35%	8%	5%
Chỉ để giết thời giờ	28%	40%	21%	10%
Để quyết định mua hay không mua một sản phẩm	19%	36%	25%	20%
Để hiểu những gì đang diễn ra trên thế giới	19%	34%	28%	18%

Qua khảo sát này, ta thấy rằng mục đích sử dụng YouTube để tăng cường sự hiểu biết chiếm tỷ lệ rất lớn. Mục đích “Chỉ để giết thời giờ” (được hiểu là xem các video giải trí) tuy cũng chiếm một tỷ lệ khá cao nhưng thấp hơn nhiều so với mục đích tìm hiểu. Một mục đích khác là phục vụ cho việc mua sắm, xem video để quyết định mua hay không mua một sản phẩm.

Ở Việt Nam chưa có một khảo sát tương tự nên ta không biết tỷ lệ người sử dụng YouTube cho việc tìm hiểu, học tập có cao hay không, nhưng chắc chắn rằng tỷ lệ này đã cao hơn trước đây rất nhiều, thuở mà người ta chủ yếu chỉ dùng YouTube để xem phim, ca nhạc. Có thể kiểm tra bằng các vào YouTube tìm kiếm bằng các từ khóa: “làm thế nào”, “làm cách nào”…  sẽ thấy cho ra rất nhiều kết quả. Ngoài ra, ta có thể tìm thấy vô số video clip dạy học từ những thứ đời thường như dạy làm bếp, dạy nấu ăn... đến những  thứ “cao cấp” hơn như dạy sử dụng phần mềm, dạy ngoại ngữ…

Cho trẻ con sử dụng YouTube

Khảo sát của Pew cũng cho thấy tầm ảnh hưởng lớn của YouTube đến đời sống của cha mẹ và con cái. Khoảng 81% tất cả các bậc cha mẹ (xin lưu ý rằng chữ “tất cả” ở đây hàm ý rằng kể cả các cha mẹ dùng và không dùng YouTube) có con trong độ tuổi 11 hoặc nhỏ hơn cho phép con của họ xem video trên YouTube, trong đó 34% xác định rằng họ cho con mình xem thường xuyên.

Điều đáng nói thêm là cuộc khảo sát cho biết 61% cha mẹ nói rằng con của họ đã gặp phải những nội dung trên YouTube mà họ cho rằng không phù hợp với lứa tuổi của chúng. Cần ghi nhận một điều là cuộc khảo sát đã không hỏi rõ phụ huynh là họ đã cho con mình xem YouTube nào. Bởi vì như ta đã biết ngoài bản YouTube thông dụng thì gần đây đã có YouTube Kids (YouTube dành cho trẻ con) với các nội dung phù hợp lứa tuổi cùng những mức độ kiểm soát tương ứng dành cho phụ huynh.

Đối chiếu với Việt Nam, ta thấy tỷ lệ này có lẽ cũng tương đương. Nhiều phụ huynh thậm chí giao hẳn chiếc máy tính bảng hoặc smartphone cho trẻ con để chúng tùy tiện sử dụng, và việc chúng xem video trên YouTube là hiển nhiên. Khi trẻ em sử dụng YouTube gặp những nội dung không phù hợp cũng hoàn toàn là hiện tượng đáng lo ngại tại Việt Nam. Sự ra đời của YouTube Kids (mới có mặt chính thức tại Việt Nam ngày 27-10-2018) hy vọng sẽ giúp phụ huynh phần nào giải tỏa mối lo này.

Người dùng gặp phải nội dung gây phiền hà hoặc có vấn đề trên YouTube

Chia những video có nội dung xấu ra làm 3 dạng: a./Video có nội dung sai, không đúng sự thật. b./Video cho thấy những người có hành vi nguy hiểm hoặc gây phiền toái. c./Video lạm dụng hoặc hạ thấp người khác, cuộc khảo sát cho thấy kết quả như sau:

	Thường xuyên gặp	Đôi khi gặp	Hiếm khi gặp	Không bao giờ
Có nội dung sai, không đúng sự thật	15%	48%	23%	12%
Cho thấy những người có hành vi nguy hiểm hoặc gây phiền toái	19%	42%	25%	14%
Lạm dụng hoặc hạ thấp người khác	11%	32%	37%	19%

Lại một lần nữa, đối chiếu với tình hình sử dụng YouTube ở Việt Nam, ta cảm nhận thấy có sự tương đồng. Đặc biệt là những video có nội dung không đúng sự thật nhằm tuyên truyền chống phá chế độ, hoặc nhằm câu view, có lẽ mức độ thường xuyên gặp cao hơn tỷ lệ trong bảng trên khá nhiều.

Mặc dù bảng khảo sát thực hiện tại Mỹ, nhưng cũng là một tài liệu tham khảo có giá trị để ta có thể hình dung việc sử dụng YouTube của mọi người như thế nào.

Phạm Hoài Nhân

Lao động Đồng Nai - 19/11/2019

Box:

Trung tâm Nghiên cứu Pew (Pew Research Center) là một tổ chức độc lập, đặt trụ sở tại Washington D.C, Mỹ. Tổ chức này cung cấp thông tin về các vấn đề xã hội, quan điểm công cộng và các xu hướng thống kê định hình nên xã hội Mỹ cũng như toàn thế giới. Pew được xác định là một tổ chức phi chính trị.