Triệu người quen, có mấy người thân?

Lời bài hát quen thuộc ấy sẽ đến với ta khi ngồi trước trang Facebook của mình, nhìn số bạn bè trên đó và tự hỏi: Trong này có bao nhiêu người thân? Mới đây, một nghiên cứu của Robin Dunbar, giáo sư trường đại học Oxford đã cho một kết quả khá bi quan: trong số rất nhiều bạn bè trên Facebook của mỗi người thì số bạn thân chỉ có 4 mà thôi!

“Bạn” nghĩa là gì?

Mỗi người có thể có rất nhiều bạn trên Facebook, nhưng trong đó rất ít bạn thân

Kể từ khi có Facebook, khái niệm “bạn” mang một ý nghĩa khác so với cách hiểu truyền thống. Nếu như trước nay “bạn” là những người ta có quen biết và có một mối quan hệ chung nào đó trong cuộc sống (học chung lớp, làm chung một cơ quan, quen nhau qua những tập thể hay những người bạn khác…) thì hiện nay bạn Facebook có thể là những người ta chẳng bao giờ gặp mặt ngoài đời, có thể thỉnh thoảng trao đổi vài ba câu (comment hoặc bấm Thích qua Facebook) nhưng cũng có thể chẳng bao giờ có một liên lạc nào cả, kết bạn chỉ là kết bạn cho… đông mà thôi. Tệ hơn nữa, có những người bạn mà ta chẳng hề biết họ thật sự là ai, có thật không hay chỉ là một nhân vật ảo qua mạng xã hội.

Nhiều người trong chúng ta thích mọi người thấy rằng mình có nhiều bạn nên kết bạn trên Facebook thật nhiều, để rồi hãnh diện nhìn danh sách bạn bè lên đến hàng ngàn người. Thế rồi vào một ngày cuối tuần nào đó, ta ngồi cô đơn nhìn săm soi vào danh sách bạn Facebook trên điện thoại và băn khoăn tự hỏi: đi chơi đâu, với ai bây giờ đây?

Khi bạn mở trang Facebook của mình cho mọi người cùng được xem, bạn đã tiếp xúc được với cả một thế giới rộng lớn mà với họ bạn có thể kể (cũng có thể là nói dối) về cuộc sống kỳ diệu của mình.

Trong những người bạn Facebook ấy, ai sẽ đến với bạn khi bạn cần, để bạn biết rằng đó là một người bạn thật sự?

Nghiên cứu của giáo sư Robin Dunbar

Robin Dunbar là giáo sư tâm lý học tại đại học Oxford, ông cho rằng mình đã tìm ra câu trả lời cho vấn đề này.

Dunbar tự hỏi rằng phải chăng những dịch vụ như Facebook đã thật sự giúp cho con người có thể tạo nên và nắm giữ được tình bạn tốt hơn nhiều so với quan hệ bạn bè ngoài đời thực.

Kết luận của ông tạo nên sự yên tâm cho những người tin vào quan hệ bạn bè truyền thống: “Có một sự ràng buộc nhận thức về kích cỡ của những mạng xã hội khiến cho những lợi điểm truyền thông của những thông tin online vẫn không thể vượt qua được”.

Thật vậy, ta có thể có 150 hay 5.000 bạn Facebook, nhưng mối quan hệ thực sự của ta đối với đa số những người này là nhỏ đến mức không đáng kể.

Dunbar xem xét 2 cuộc nghiên cứu tại Anh, một cuộc được tiến hành vào tuần đầu tiên của tháng Tư năm 2015, cuộc còn lại là vào tuần thứ ba của tháng Năm năm 2015. Khác với với các cuộc khảo sát trước đây thường chọn đối tượng khảo sát là sinh viên,Dunbar cho biết cuộc khảo sát này được thực hiện với các đối tượng từ 18 đến 65 tuổi. Tổng cộng có 3.375 mẫu thử.

Số bạn Facebook trung bình củng những người được khảo sát này là 150 (trong đó nữ thường có bạn bè nhiều hơn nam).

Điểm then chốt của vấn đế khá đơn giản. Khi được hỏi có bao nhiêu bạn bè “thật sự” trong số bạn trên Facebook, những người được khảo sát cho ra kết quả trung bình là 27,6%.

Tuy vậy, khi được hỏi có bao nhiêu bạn Facebook mà họ có thể dựa vào khi có một sự xúc động cá nhân hoặc khủng hoảng xã hội, những người được hỏi cho câu trả lời là chỉ 4! (chính xác là 4,1). Người được phỏng vấn cũng cho biết rằng có khoảng 14  người bạn Facebook (chính xác là 13,6) họ có thể chia sẻ cảm xúc được. Có rất ít sự chênh lệch về những con số này ở những độ tuổi khác nhau.

Những người có thật nhiều bạn trên Facebook thì thế nào? Chắc chắc rằng họ rất năng động và yêu thích cuộc sống xã hội.

Thế nhưng Dunbar khẳng định rằng: “Những người được khảo sát có số bạn Facebook nhiều bất thường thì thật sự không hề tăng số bạn thân của học, mà chỉ tăng những người quen biết với quan hệ rất lỏng lẻo vào trong vòng kết nối bè bạn của họ mà thôi.”

Giống như ngoài đời thực, những người trẻ có bạn trên Facebook hơn người già. Bởi vì khi bạn lớn tuổi hơn, bạn thường nhận ra sự “ảo” của một lời mời kết bạn nhanh hơn một chút. Thường là như thế.

Dunbar đưa ra một kết luận rằng, điều chúng ta có được là thời gian. Ông nói: “Có một mối liên hệ mật thiết giữa thời gian đầu tư vào một mối quan hệ bạn bè và chất lượng của nó (tức là tình cảm thân thiết)”.

Trí óc của bạn có thể tiếp nhận nhiều mối quan hệ bạn bè đời thực, và quan hệ bạn bè Facebook. Con tim của bạn thì lại chỉ có thể chia sẻ với một ít người. Facebook thực sự là một thứ khiến bạn tiêu tốn nhiều thời gian nhưng không là một thứ tuyệt vời để tạo nên sự đồng cảm.

Dù vậy, Dunbar vẫn đưa ra một gợi ý để duy trì tình bạn thật sự dựa trên Facebook. Ông nói:

"Tình bạn sẽ có một sự suy giảm tự nhiên nếu lâu ngày không có sự tiếp xúc (như tục ngữ có câu “xa mặt cách lòng”), mạng xã hội có một chức năng rất tốt để làm chậm đi quá trình suy giảm này, bởi ta có thể tạo nên sự tiếp xúc qua mạng. Nhưng cũng cần lưu ý rằng nếu bạn chỉ sống cô độc, liên hệ với bạn bè qua mạng xã hội thì không thể ngăn được tình bạn chết dần, ví thế rất cần phải có các cuộc gặp gỡ cùng nhau ngoài đời thực.”

Nhận định về kết quả khảo sát

Có thể một số bạn đọc sẽ cho rằng kết quả khảo sát của giáo sư Dunbar không đáng tin cậy vì nó được thực hiện tại Anh, không chắc đúng với người Việt. Cũng có thể bạn tự nhận thấy rằng số bạn thân trên Facebook của mình nhiều hơn so với con số khảo sát của Dunbar. Tuy nhiên dữ kiện mà có lẽ chúng ta phải tin là: Số bạn thân thực sự của mỗi người nhỏ hơn số bạn trên Facebook của họ rất nhiều.

Và có lẽ ta phải thực hiện đúng như lời Dunbar đã nói: Hãy dùng Facebook như một công cụ liên lạc với bạn bè trong những trường hợp ta không gặp mặt được bạn, để tình bạn đừng chóng nhạt phai, nhưng nếu có điều kiện hãy gặp gỡ nhau ngoài đời thực, đó mới chính là mối dây liên kết mật thiết bạn bè với nhau.

Phạm Hoài Nhân

(Theo Cnet)

LĐĐN - 25/01/2016