Bán hàng qua mạng xã hội có phải đóng thuế không?

Tuần qua, tại buổi làm việc giữa lãnh đạo Thành phố và Cục Thuế TPHCM, vấn đề kiểm soát nguồn thu của các trang bán hàng qua Facebook để thu thuế lại được đặt ra. Một lần nữa, giới chuyên môn lại tranh luận xem liệu điều này có thực hiện được không?

Câu chuyện từ Thông tư 47/2014/TT-BCT

Gọi là “một lần nữa” vì câu chuyện này không mới, nó đã được đặt ra từ cuối năm 2014 với sự ra đời  Thông tư 47/2014/TT-BCT của Bộ Công thương.

Ngày 20/06/2013, Bộ Công thương đã có thông tư số 12/2013/TT-BCT quy định các website thương mại điện tử phải đăng ký và công bố thông tin với Bộ Công thương, và điều này đã được thực hiện nghiêm túc. Tuy nhiên thông tư này không đề cập đến mạng xã hội và những cá nhân kinh doanh trên mạng xã hội.

Thông tư 47/2014/TT-BCT ngày 5/12/2014 được ban hành nhằm bổ sung và sửa chữa một số điều khoản của thông tư 12/2013/TT-BCT, trong đó có điều khoản đề cập đến hoạt động kinh doanh trên mạng xã hội. Toàn văn điều khoản ấy như sau:

Điều 6: Quản lý hoạt động kinh doanh trên mạng xã hội

1.     Các mạng xã hội có một trong những hình thức hoạt động quy định tại điểm a, điểm b, điểm c khoản 2 điều 35 Nghị định 52/2013/NĐ-CP phải tiến hành đăng ký với Bộ Công thương dưới hình thức sàn giao dịch thương mại điện tử.

2.     Thương nhân, tổ chức thiết lập mạng xã hội quy định tại khoản 1 điều này phải thực hiện các trách nhiệm của thương nhân, tổ chức cung cấp dịch vụ sàn giao dịch thương mại điện tử theo quy định của pháp luật.

3.     Người bán trên các mạng xã hội quy định tại khoản 1 Điều này phải tuân thủ những quy định tại điều 37 Nghị định số  52/2013/NĐ-CP.

Như vậy, ngoài trách nhiệm của thương nhân, tổ chức thiết lập mạng xã hội thì cá nhân người bán trên các mạng ấy cũng chịu những biện pháp chế tài của pháp luật!

Tình hình kinh doanh trên Facebook

Không có số liệu thống kê chính thức, nhưng theo ước đoán của nhiều người số lượng trang Facebook cá nhân có kinh doanh lên tới hàng triệu. Sở dĩ con số này lớn đến thế vì việc tạo một trang trên Facebook là miễn phí và quá dễ dàng.

Khi tạo tài khoản Facebook, ta có được một trang chính gọi là Trang cá nhân, trang này chia sẻ các thông tin cá nhân của chủ sở hữu. Mỗi chủ tài khoản Facebook có thể tạo thêm nhiều trang, theo nhiều loại hình tổ chức của mình, như: Trang Doanh nghiệp, Trang Sản phẩm, v.v… Trang Facebook cá nhân thì bên cạnh những thông tin đời thường vẫn đưa lên, chủ nhân còn đưa tin rao bán món này món nọ cho bạn bè (qua mạng) để cải thiện thu nhập. Trang Doanh nghiệp, trang Sản phẩm… chào bán nhiều món hàng một cách chuyên biệt hơn, gần giống như một cái chợ - hay là một sàn giao dịch thương mại điện tử.

Các loại trang có thể tạo trên Facebook

Các trang Facebook cá nhân có kinh doanh chiếm số lượng rất lớn, thậm chí có thể có những trang chỉ là trang thông tin những nội dung riêng tư nhưng rồi lại đăng lên nhiều thông tin rao bán (rất nghiệp dư). Các trang này thường do nhân viên công sở, sinh viên… tạo nên để tranh thủ thời gian bán hàng, kiếm thêm thu nhập. Những mặt hàng bán ở loại trang này khá đơn giản như: hàng mỹ phẩm xách tay từ nước ngoài về, quần áo may sẵn, đồ thủ công mỹ nghệ tự tạo, sách cũ… Có một số trang kinh doanh tốt, thu nhập khá cao, tuy nhiên hầu hết đều là… cho vui, có đồng ra đồng vào.

Các trang Facebook Doanh nghiệp, Sản phẩm… thì tạo nên một thị trường kinh doanh thương mại điện tử khá hỗn độn và khó mà biết được họ kinh doanh lớn nhỏ thế nào, chất lượng tốt xấu ra sao, vì cho đến giờ vẫn chưa hề có cơ chế quản lý nào cả.

Có nên và có thể quản lý không?

Có kinh doanh, có thu lợi nhuận thì đương nhiên phải có nghĩa vụ nộp thuế theo đúng quy định của pháp luật. Ngoài ra, việc quản lý các “cửa hàng” buôn bán trên Facebook còn giúp bảo vệ người mua, làm tăng uy tín người bán. Do đó việc quản lý hoạt động kinh doanh trên mạng xã hội là việc nên làm. Tuy nhiên…

Nhiều người bán hàng trên Facebook là sinh viên kiếm thu nhập thêm, hay nhân viên công sở làm tay trái. Những đối tượng này rất hoang mang trước quy định của thông tư. Thứ nhất là với đặc điểm kinh doanh như vậy, họ không biết phải đăng ký thông tin như thế nào. Thứ hai là với mức độ kinh doanh nhỏ thu nhập chẳng là bao, mang tính nghiệp dư, thời gian quản lý không nhiều mà nay lại phải đăng ký, phải nộp thuế thì phiền phức quá. Đa số những đối tượng này đều có suy nghĩ nếu quản lý chặt, nếu phải nộp thuế… thì thôi đành bỏ, không kinh doanh qua mạng xã hội nữa.

Ngược lại, đối với một số trang Facebook dạng nhóm tổ chức có quy mô thì cơ quan chức năng khó lòng quản lý họ được. Rất nhiều trang này thông tin liên lạc chỉ có số điện thoại mà không có địa chỉ cụ thể, tên người chịu trách nhiệm… do đó làm sao quản? Cũng không thể buộc Facebook phải yêu cầu người lập trang khai báo đầy đủ thông tin, vì Facebook là một công ty toàn cầu, không bị chế tài bởi luật về thương mại điện tử của Việt Nam. Có chăng là… chặn Facebook tại Việt Nam, nhưng đây lại là chuyện lớn và không thể được.

Những chuyển biến sau Thông tư 47

Thông tư 47 có hiệu lực từ đầu năm 2015, tuy nhiên việc thi hành gần như không khả thi vì những lý do như nêu trên. Để thực hiện được tốt việc quản lý này, các chuyên gia cho rằng không chỉ ngành Công thương mà cả ngành Thông tin & Truyền thông, ngân hàng, các đơn vị trung gian thanh toán cùng ngành thuế phải có sự phối hợp chặt chẽ với nhau. Hơn thế nữa, phải có sự hỗ trợ từ phía Facebook để có thể kiểm soát được hoạt động kinh doanh.

Hai năm trôi qua, về phía các đơn vị chức năng vẫn chựa thể có biện pháp nào để quản lý việc kinh doanh qua mạng xã hội. Ngược lại, về phía Facebook, họ bổ sung ngày càng nhiều các tính năng, công cụ để việc mua bán thông qua mạng xã hội Facebook được… thuận tiện, dễ dàng hơn. Ví dụ: cho phép lập Tab để đặt các cửa hàng (nơi chào bán sản phẩm) ngay trên trang Facebook, lập ra trang hướng dẫn người sử dụng kinh doanh trên Facebook bằng tiếng Việt (www.facebook.com/business)... Điều này càng khiến mua bán thông qua Facebook phát triển mạnh mẽ hơn.

Facebook hướng dẫn tạo Cửa hàng

Để đảm bảo sự công bằng trong kinh doanh và tuân thủ pháp luật về thuế, việc TPHCM khơi gợi vấn đề thu thuế đối với hoạt động mua bán trên Facebook là hợp lý, tuy nhiên đây là một vấn đề không hề dễ dàng. Cần có sự phối hợp của nhiều ngành sao cho vừa có lý lại có tình.

Phạm Hoài Nhân

LĐĐN - 27/02/2017