Facebook: “Tờ báo” lớn nhất thế giới

Đã có một thời, người ta xem Facebook như một nơi để mọi người bỏ lên đó những thứ lăng nhăng như: những suy nghĩ và sinh hoạt cá nhân, những hình ảnh vui vẻ, những bữa ăn… Bây giờ những thứ ấy vẫn còn đó, nhưng mọi người còn dùng Facebook như một nguồn thông tin báo chí phong phú, nhanh nhạy. Xét về mặt này, Facebook giống như một tờ báo lớn nhất thế giới.

Facebook như một tờ báo

Việc sử dụng Facebook như một kênh truyền thông chủ yếu hầu như mọi người đều nhận biết, vì rất nhiều người đã và đang làm như thế và suy ra từ chính mình. Thế nhưng con số thống kê cụ thể là như thế nào? Tháng 6-2015, Trung tâm Nghiên cứu Pew đã làm một khảo sát trên phạm vi nước Mỹ để cho ra câu trả lời. Khảo sát của Pew thực hiện trên 2 mạng xã hội lớn là Facebook và Twitter, và mặc dù đối tượng khảo sát chỉ ở Mỹ nhưng những con số thống kê này vẫn có giá trị phần nào cho toàn thế giới nói chung và Việt Nam nói riêng.

Biểu đồ thống kê cho thấy vào năm 2013 tỷ lệ người dùng Facebook dùng nó như một kênh tiếp nhận tin tức là 47%, đến năm 2015 con số này là 63%. Tin tức, theo định nghĩa trong khảo sát này, là “những thông tin về sự kiện và vấn đề vượt ra khỏi phạm vi bạn bè và gia đình của bạn”.

Khảo sát của Pew còn chỉ ra một số liệu đáng chú ý như sau: Đối với những người đã chọn Facebook là một kênh thông tin thì số người xem nó là kênh thông tin chủ yếu (nghĩa là đáng xem hơn báo giấy lẫn báo mạng lẫn báo hình) chiếm một tỷ lệ không nhỏ.

Đối với những người lớn tuổi (35 tuổi trở lên) thì vẫn còn tín nhiệm phần nào với các kênh thông tin truyền thống khác nên tỷ lệ này chỉ chiếm khoảng 1/3 (34%), nhưng đối với giới trẻ (34 tuổi trở xuống) thì hết phân nửa (49%) xem Facebook là kênh thông tin chủ yếu.

Tại Việt Nam, các tỷ lệ này có lẽ cũng không xê xích nhiều. Với số lượng người dùng Facebook ở Việt Nam hiện nay là 35 triệu người (số liệu do Facebook công bố tháng 3/2016) có thể thấy Facebook là một “tờ báo” có số lượng độc giả khổng lồ!

Điều đáng chú ý nữa là: mỗi người dùng Facebook đều có thể là một “nguồn tin” cung cấp thông tin lên Facebook. Như vậy tại Việt Nam “tờ báo” Facebook có 35 triệu “cộng tác viên”, còn trên toàn thế giới là 1,5 tỷ “cộng tác viên”. Không tờ báo nào có nổi lượng cộng tác viên đồ sộ như vậy!

Điều cuối cùng là phạm vi phát hành. Như bao nhiêu trang mạng Internet khác, phạm vi “phát hành” của Facebook là toàn thế giới.

Lượng độc giả khổng lồ, lượng cộng tác viên dày đặc, phạm vi phát hành rộng khắp, Facebook chính là “tờ báo” lớn nhất thế giới vậy!

Sống chung với… Facebook

Rõ ràng là sự phát triển mạnh mẽ của Facebook (và mạng xã hội, nói chung) trong vai trò báo chí có tác động rất lớn đối với báo chí chính thống, Không thể chặn đứng, cũng không thể né tránh cơn lũ quét này, người làm báo chính thống phải học cách sống chung với Facebook như người nông dân miền Tây học cách sống chung với lũ.

Thiết nghĩ có 3 biện pháp chính cần thực hiện để sống chung với Facebook.

1. Đồng hành cùng Facebook: Facebook không những là nơi khởi nguồn và phát tán nhiều thông tin mới mẻ, quan trọng mà còn là một phong vũ biểu thể hiện những cảm xúc, phản ứng của cộng đồng mạng đối với nhiều vấn đề. Người làm báo cần là một thành viên tham gia Facebook để hòa nhập cùng cộng đồng này, nắm được kịp thời những thông tin mới cũng như phản ứng của dư luận để kiểm chứng, hiệu chỉnh và thể hiện lại trên trang báo của mình. Trên thực tế rất nhiều báo đã thực hiện, thậm chí có hẳn chuyên mục riêng để thể hiện những nội dung này, như: mục Thế giới mạng trên báo Thanh niên, mục Nhịp sống online trên báo Tuổi trẻ, mục Cộng đồng mạng trên VietnamNet…
2. Nương nhờ vào Facebook: Facebook là kênh giao tiếp có đông người tham gia nhất, vì thế một lời mời gọi trên kênh này sẽ có nhiều người biết tới và trong số đó sẽ có nhiều người tham gia. Một đường link dẫn đến tin bài của báo chính thống được đưa lên Facebook sẽ có nhiều người biết tới và quan tâm hơn là chỉ đơn thuần xuất hiện trên trang web chính của báo. Thiết lập một Fanpage của báo trên Facebook là phương án hữu hiệu nhất để thường xuyên cập nhật, giới thiệu thông tin mới của báo mình trên trên tường của bạn bè (người hâm mộ) và thu hút họ click vào link để xem tin trên trang web chính thức. Trên thực tế, hầu như tất cả các báo có trang web đều tạo Fanpage cho mình nếu không muốn bị tụt hậu so với đồng nghiệp.
3. Cạnh tranh với Facebook: Đây là công việc khó nhất, nhưng cũng là việc không thể không làm nếu muốn tờ báo của mình phát triển. Ưu thế của kênh truyền thông Facebook là nhanh nhạy và rộng khắp, lại càng ngày càng thêm nhiều tính năng mới mẻ (như truyền hình trực tiếp), do vậy báo chí chính thống trong điều kiện của mình cần phải nỗ lực cải tiến, cải thiện các phương tiện và phương thức làm việc của mình để đạt được sự nhanh nhạy và rộng khắp ấy ở mức độ cao nhất. Mặt khác, một ưu điểm mà cũng là nhược điểm của Facebook là đội ngũ “cộng tác viên” quá lớn nên các thông tin thường bị nhiễu loạn và hầu như không được kiểm chứng, vì thế báo chí chính thống cần chọn lọc và kiểm chứng thông tin để đạt được độ tin cậy cao của người đọc.

Cuối cùng, một khía cạnh không liên quan đến nội dung thông tin nhưng là yếu tố sống còn về tài chính của báo chí là quảng cáo. Rõ ràng là với độ phủ rộng lớn của mình, cộng thêm phương thức quảng cáo tiên tiến là quảng cáo cảm ngữ cảnh, Facebook đã trở thành nơi quảng cáo cực kỳ hiệu quả cho doanh nghiệp. Chính vì thế nhiều doanh nghiệp đã chuyển từ các phương tiện truyền thông truyền thống sang quảng cáo trên Facebook, quảng cáo trên báo chí chính thống teo tóp dần. Báo chí cần xem xét lại kế hoạch kinh doanh quảng cáo của mình và có những đổi thay cho phù hợp với tình hình mới.

Phạm Hoài Nhân

LĐĐN - 19/06/2016

Box:

Pew là tên gọi tắt của Pew Research Center for the People & the Press (Trung tâm Nghiên cứu Pew về Con người và Báo chí). Đây là một tổ chức độc lập, trụ sở đặt tại Whashing ton, D.C., thành lập năm 2004. Tổ chức này khảo sát và cung cấp thông tin về các vấn đề xã hội, quan điểm chung, biểu đồ hóa các xu thế ở Hoa Kỳ cũng như trên toàn thế giới.