Với báo chí hiện đại, hình ảnh đóng vai trò rất quan trọng. Một hình
ảnh đúng lúc, đúng chỗ nói lên nhiều nội dung và tác động hơn hẳn bài viết hàng
ngàn chữ. Chính vì vậy, việc phát hiện kịp thời các hình ảnh không trung thực
trước khi đưa lên trang báo vô cùng cần thiết.
Một ví dụ về hình ảnh
sai: Tuần trước, một số báo Việt Nam đăng tin Nhà Trắng gặp các công ty công nghệ
lớn để bàn về việc kiểm soát dịch coronavirus. Tin đăng kèm với ảnh này và chú
thích là ảnh chụp cuộc gặp, với lần lượt từ trái qua phải là: CEO Tim Cook của
Apple, Tổng thống Donald Trump, CEO Satya Nadella của Microsoft và CEO Jeff Bezos
của Amazon. Ảnh chụp là thật và đúng là chụp ở Nhà Trắng, nhưng không phải
trong cuộc họp nói trên mà là cuộc gặp ngày 19-6-2017.
Hình ảnh không trung thực là thách thức lớn cho nhà biên
tập
Hình ảnh không trung thực – hay gọi tắt là ảnh giả - có nhiều
dạng khác nhau. Đó có thể là một bức ảnh được chỉnh sửa và/hoặc lắp ghép bằng các
phần mềm đồ họa. Đó có thể là bức ảnh thật 100%, không chỉnh sửa hay lắp ghép,
nhưng không phải chụp tại địa điểm xảy ra nguồn tin nêu trong bài báo. Cũng có
thể đó là ảnh thật 100%, chụp đúng tại địa điểm xảy ra sự kiện nhưng chụp tại một
thời điểm khác. Và phức tạp hơn nữa, khi bức ảnh không trung thực được tạo nên
bằng cách kết hợp các thứ giả tạo nêu trên với nhau.
Một lượng tin khá lớn được lấy từ nguồn là các phương tiện
truyền thông xã hội. Các tin này rất cần thẩm định cẩn trọng, cả ngôn từ lẫn hình
ảnh đi kèm. Đây là công việc không hề dễ dàng. Theo thống kê, ở châu Á số người
dùng phương tiện truyền thông xã hội nhiều gấp 8 lần so với Bắc Mỹ, do đó sự khó
khăn trong việc thẩm định càng tăng lên gấp bội.
Đã có công cụ gì để kiểm tra hình ảnh chưa?
Hiện nay đã có một số công cụ mà các nhà báo châu Á có thể
sử dụng để khám phá nguồn gốc và độ tin cậy của hình ảnh đi kèm tin tức, nhưng
chúng lại tương đối cũ, không chuẩn mực và phần lớn đó là các phần mềm chạy trên
máy tính để bàn. Đây là một rào cản đối với người kiểm tra tính xác thực và nhà
báo ở các quốc gia nơi hầu hết mọi người kết nối với internet trên điện thoại
di động của họ.
Storyful kết hợp cùng Google tạo nên ứng dụng kiểm tra hình
ảnh
Trong hai năm qua, chương trình Sáng kiến Tin tức Google (Google
News Initiative, GNI) đã làm việc với các nhà báo để xác định các hình ảnh bị
thao túng bằng công nghệ. Tại Hội nghị thượng đỉnh về Truyền thông đáng tin cậy
năm 2018 tại Singapore, một nhóm các chuyên gia từ Google, Storyful cùng các đơn
vị trong ngành công nghiệp tin tức đã cùng nỗ lực thiết kế để phát triển một
công cụ mới phát hiện ảnh bị thao túng bằng công nghệ. Đặc điểm nổi bật của ứng
dụng này là tận dụng trí thông minh nhân tạo (AI) và tối ưu hóa cho thiết bị di
động. Với sự hỗ trợ từ GNI, Chương trình Đám mây GNI và các kỹ sư tình nguyện của
Google, đầu năm 2020 công trình này đã được phát triển thành một ứng dụng mang
tên Source, do Storyful cung cấp.
Tìm hiểu về ứng dụng Source thông qua giám đốc sản phẩm của
Storyful
Hiện nay, ứng dụng Source đang được một số nhà báo ở châu Á sử
dụng. Dưới đây là phỏng vấn của Google với Eamonn Kennedy, Giám đốc sản phẩm
Storyful, để rõ hơn về ứng dụng này.
Storyful xem đâu là những thách thức đối với các nhà báo
và người kiểm tra trên toàn thế giới và ở châu Á nói riêng?
[Eamonn Kennedy] Chia sẻ trên mạng xã hội thường xảy ra dựa
trên sự thúc đẩy muốn chia sẻ hơn là phân tích đầy đủ. Bất cứ ai cũng có thể
chia sẻ một câu chuyện với hàng ngàn người trước cả khi họ đọc xong những gì
đang có. Kẻ xấu biết rõ điều này và biết rằng con người dựa vào cảm xúc hơn là
sự nhận định chính xác. Họ sẵn sàng khai thác đặc điểm của mạng xã hội là tiếp
cận miễn phí để gieo rắc các nội dung xấu với các sự kiện và tường thuật sai
lệch, kể cả nội dung cực đoan. Điều đó có nghĩa là bất kỳ cuộc trò chuyện cụ
thể nào cũng dễ bị lừa dối và thao túng từ bất cứ nơi nào trên thế giới, bất cứ
lúc nào.
Ông có thể cho chúng tôi biết một chút về quy trình phát
triển ứng dụng Source và AI đã giúp giải quyết một số vấn đề như thế nào không?
[EK] Tại Storyful, chúng tôi thấy những hình ảnh cũ (không đúng
thời gian), không chính xác (không đúng địa điểm hay tình huống) hoặc được sửa
đổi (không đúng sự thật) đang được định hình lại để đẩy một câu chuyện sai lệch
phát triển lên.
Cách phổ biến để giải quyết vấn đề này cho các nhà báo là sử
dụng tìm kiếm hình ảnh ngược để chứng minh rằng hình ảnh đó đã cũ và đã được sử
dụng lại nhưng điều đó có một vài thách thức. Đầu tiên, những hình ảnh được sử
dụng lại này thường xuyên bị chỉnh sửa và nhà báo cần có khả năng xác định thao
tác để họ có cơ hội tìm thấy bản gốc tốt nhất. Thứ hai, các kết quả tìm kiếm
được hiện ra theo thứ tự cái nào mới nhất sẽ hiện lên trước, trong khi các nhà
báo lại quan tâm đến kết quả cũ nhất, bởi vì cái cũ nhất mới đúng là bản gốc.
Như vậy phải thao tác cuộn màn hình rất nhiều lần để tìm bản gốc.
Ứng dụng Source sử dụng công nghệ AI của Google để cấp quyền
truy cập tức thì vào lịch sử công khai của hình ảnh, cho phép bạn sắp xếp, phân
tích và hiểu nguồn gốc của nó, bao gồm mọi thao tác. Điều đó đã hữu ích nhưng
nó còn làm được hơn như thế. Source còn giúp phát hiện và dịch văn bản trong
hình ảnh, điều này đặc biệt hữu ích cho các nhà báo lập danh mục hoặc phân tích
các memes trực tuyến.
Ứng dụng Source cải thiện khả năng của các nhà báo trong
việc xác minh nguồn gốc hoặc tính xác thực của một hình ảnh cụ thể và nguồn gốc
của một meme phát triển như thế nào.
[Chú thích:
Trong các hình ảnh thường có chứa nhiều thông tin như các thông số chụp, địa điểm
chụp… ngoài ra còn có thể có các văn bản chú thích ảnh, các thông tin này không
hiện ra khi ta xem hình ảnh bằng cách bình thường. Meme là một chuỗi các hình ảnh
được phát triển từ hình ảnh ban đầu và lan truyền trên Internet]
Các phòng tin tức sử dụng Source như thế nào và kế hoạch
cho nó vào năm 2020 là gì?
[EK] Cho đến nay, 130 người từ 17 quốc gia khác nhau đã sử
dụng ứng dụng này để kiểm tra nguồn gốc hình ảnh trên phương tiện truyền thông
xã hội, ứng dụng nhắn tin và trang web tin tức. Có 30% người dùng Source đang truy
cập web trên điện thoại di động của họ và lượng người dùng lớn nhất của chúng
tôi là ở Ấn Độ, nơi các thành viên của Hiệp hội Nhà xuất bản Tin tức Kỹ thuật
số (Digital News Publishers Association) - liên minh các công ty truyền thông
hàng đầu chuyên chống lại thông tin sai lệch - cung cấp thông tin phản hồi quan
trọng.
Hướng sắp tới, chúng tôi lắng nghe những người sử dụng để tiếp
tục xây dựng phiên bản 2 của ứng dụng. Source đã được sử dụng để kiểm tra các
khung hình từ một video, điều này cho thấy tiềm năng của Source vượt ra ngoài
văn bản và hình ảnh. Mục đích cuối cùng sẽ là xây dựng một hộp công cụ của
Google, bao gồm các công cụ kiểm tra thực tế được phổ biến công cộng, với Source
ở trung tâm, sử dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo của Google để hỗ trợ các nhà
báo trên toàn thế giới.
Phạm Hoài Nhân
Báo Đồng Nai cuối tuần - 22/03/2020
Box:
Google News
Initiative là một chương trình của Google hoạt động trong kỹ nghệ báo chí với mục
đích hỗ trợ cho các nhà báo phát triển tốt hơn trong thời đại số.
Storyful là một
cơ quan thông tin về truyền thông xã hội, là công ty con của tập đoàn truyền thông
News Corp. Storyful cung cấp các dịch vụ như giám sát thông tin trên mạng xã hội
và tạo nên các công cụ để quản trị rủi ro cho khách hàng của mình.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét